Naród Navajo nigdy nie pozwolił ekipie filmowej wejść do wspaniałego czerwonego kanionu zwanego Kanionem Śmierci. Na terenach plemiennych w północno-wschodniej Arizonie jest częścią Pomnika Narodowego Kanionu Cheli – miejsca, w którym samozwańczy Navajo Diné ma najwyższe znaczenie duchowe i historyczne. Coerte Voorhees, scenarzysta i reżyser nakręconego tutaj filmu, opisał połączone kaniony jako „serce narodu Navajo”.
Film to archeologiczny epos zatytułowany Canyon Del Muerto, którego premiera ma nastąpić jeszcze w tym roku. Opowiada historię pionierki archeolog Ann Akstel Mo, która pracowała tu w latach dwudziestych i wczesnych trzydziestych XX wieku. Prawdziwa historia Ann Axtell Morris. Jest żoną Earla Morrisa i czasami jest opisywana jako ojciec południowo-zachodniej archeologii i często jest cytowana jako model dla fikcyjnych Indiany Jonesa i Harrisona Forda w hitowych filmach Stevena Spielberga i George'a Lucasa Play. Pochwały dla Earl Morris w połączeniu z uprzedzeniami do kobiet w tej dyscyplinie od dawna przyćmiewały jej osiągnięcia, mimo że była jedną z pierwszych dzikich archeologów w Stanach Zjednoczonych.
Pewnego zimnego i słonecznego poranka, kiedy słońce zaczęło oświetlać wysokie ściany kanionu, dnem piaszczystego kanionu przejechała załoga koni i pojazdów z napędem na cztery koła. Większość 35-osobowej ekipy filmowej podróżowała otwartym jeepem prowadzonym przez miejscowego przewodnika Navajo. Wskazali dzieła sztuki naskalnej i domy na klifach zbudowane przez Anasazi lub archeologów znanych obecnie jako przodkowie ludu Pueblo. Starożytni, którzy żyli tu przed naszą erą. Navajo i pozostawiony w tajemniczych okolicznościach na początku XIV wieku. Z tyłu konwoju często utknęły w piasku Ford T z 1917 r. i ciężarówka TT z 1918 r.
Przygotowując aparat do pierwszego w kanionie obiektywu szerokokątnego, podszedłem do 58-letniego wnuka Ann Earl, Bena Gaila, który był starszym konsultantem ds. scenariuszy produkcji. „To najbardziej wyjątkowe miejsce dla Ann, gdzie jest najszczęśliwsza i wykonała część swojej najważniejszej pracy” – powiedział Gell. „Wielokrotnie wracała do kanionu i pisała, że nigdy nie wyglądał on dwa razy tak samo. Światło, pora roku i pogoda zawsze się zmieniają. Moja matka faktycznie została poczęta tutaj podczas wykopalisk archeologicznych i być może nie jest to zaskoczeniem. Wyrosła na archeologa.
W jednej scenie obserwowaliśmy młodą kobietę, która powoli przechodziła obok kamery na białej klaczy. Miała na sobie brązową skórzaną kurtkę podszytą owczą skórą, a włosy miała związane w węzeł. Aktorka grająca w tej scenie jego babcię to zastępczyni kaskadera Kristina Krell (Kristina Krell). Dla Gail to jak oglądanie ożywającego starego rodzinnego zdjęcia. „Nie znam Ann ani Earla, oboje umarli, zanim się urodziłem, ale zdałem sobie sprawę, jak bardzo ich kocham” – powiedział Gale. „To niesamowici ludzie, mają dobre serce”.
Obserwacją i filmowaniem był także John Tsosie z Diné niedaleko Chinle w Arizonie. Jest łącznikiem pomiędzy produkcją filmową a rządem plemiennym. Zapytałem go, dlaczego Diné zgodził się wpuścić tych filmowców do Canyon del Muerto. „W przeszłości, kręcąc filmy na naszym terenie, mieliśmy pewne złe doświadczenia” – powiedział. „Sprowadzili setki ludzi, zostawili śmieci, zburzyli święte miejsce i zachowywali się tak, jakby to miejsce było ich własnością. Ta praca jest zupełnie odwrotna. Bardzo szanują naszą ziemię i ludzi. Zatrudniają wielu Navajo, inwestowali fundusze w lokalne firmy i pomogli naszej gospodarce.
Gale dodał: „To samo dotyczy Ann i Earla. Byli pierwszymi archeologami, którzy zatrudnili Navajo do prac wykopaliskowych i dobrze zarabiali. Earl mówi w języku Navajo, a Ann też. Niektóre. Później, gdy Earle zalecał ochronę tych kanionów, powiedział, że mieszkającym tu Navajo należy pozwolić na pobyt, ponieważ stanowią ważną część tego miejsca”.
Argument ten przeważył. Obecnie w Kanionach Śmierci i Kanionie Cheri, w granicach Pomnika Narodowego, żyje około 80 rodzin Diné. Niektórzy kierowcy i jeźdźcy, którzy pracowali w filmie, należą do tych rodzin i są potomkami osób, które Ann i Earl Morris znali prawie 100 lat temu. W filmie asystenta Navajo Ann i Earla gra aktor Diné, mówiący w języku Navajo z angielskimi napisami. „Zazwyczaj” – stwierdził Tsosie – „twórców filmowych nie interesuje, do jakiego plemienia należą indiańscy aktorzy i jakim językiem mówią”.
W filmie 40-letni konsultant językowy Navajo jest niski i ma kucyk. Sheldon Blackhorse odtworzył na swoim smartfonie klip z YouTube’a – to western z 1964 roku „The Faraway Trumpet”. Scena w „. Aktor Navajo przebrany za Indianina z równin rozmawia z oficerem amerykańskiej kawalerii w Navajo. Reżyser nie zdawał sobie sprawy, że aktor dokucza sobie i drugiemu Navajo. „Oczywiście, że nie możesz mi nic zrobić” – powiedział. „Jesteś wężem, który pełza po sobie – wężem”.
W Canyon Del Muerto aktorzy Navajo posługują się wersją językową odpowiednią dla lat dwudziestych XX wieku. Ojciec Sheldona, Taft Blackhorse, był tego dnia konsultantem ds. języka, kultury i archeologii. Wyjaśnił: „Odkąd przybyła tu Ann Morris, przez kolejne stulecie mieliśmy kontakt z kulturą anglojęzyczną, a nasz język stał się równie prosty i bezpośredni jak angielski. Starożytni Navajo lepiej opisują krajobraz. Mówili: „Krocz po żywej skale. „Teraz mówimy: «Chodzenie po skale». W tym filmie zachowany zostanie stary sposób mówienia, który prawie zniknął.”
Zespół ruszył w górę kanionu. Personel rozpakował kamery i zainstalował je na wysokim stojaku, przygotowując się na przybycie Modelu T. Niebo jest niebieskie, ściany kanionu mają kolor ochry, a liście topoli stają się jasnozielone. Voorhees ma w tym roku 30 lat, jest szczupła, ma brązowe kręcone włosy i haczykowate rysy, ma na sobie szorty, T-shirt i słomkowy kapelusz z szerokim rondem. Chodził tam i z powrotem po plaży. „Nie mogę uwierzyć, że naprawdę tu jesteśmy” – powiedział.
To zwieńczenie wielu lat ciężkiej pracy scenarzystów, reżyserów, producentów i przedsiębiorców. Z pomocą swojego brata Johna i rodziców Voorhees zebrał miliony dolarów z budżetów produkcyjnych od ponad 75 indywidualnych inwestorów kapitałowych, sprzedając je pojedynczo. Potem przyszła pandemia Covid-19, która opóźniła cały projekt i zmusiła Voorhees do zebrania dodatkowego 1 miliona dolarów na pokrycie kosztów środków ochrony osobistej (maseczki, rękawiczki jednorazowe, płyn do dezynfekcji rąk itp.), które muszą chronić dziesiątki osób W 34-dniowym planie zdjęciowym wszyscy aktorzy i ekipa filmowa.
Aby zapewnić dokładność i wrażliwość kulturową, Voorhees skonsultował się z ponad 30 archeologami. Odbył 22 wyprawy zwiadowcze do Canyon de Chelly i Canyon del Muerto, aby znaleźć najlepszą lokalizację i kąt fotografowania. Od kilku lat spotyka się z Narodem Navajo i Służbą Parku Narodowego, które wspólnie zarządzają pomnikiem narodowym Canyon Decelli.
Voorhees dorastał w Boulder w Kolorado, a jego ojciec był prawnikiem. Przez większą część swojego dzieciństwa, zainspirowany filmami o Indianie Jonesie, chciał zostać archeologiem. Potem zainteresował się kręceniem filmów. W wieku 12 lat rozpoczął wolontariat w muzeum na terenie kampusu Uniwersytetu Kolorado. Muzeum to było macierzystą uczelnią Earla Morrisa i sponsorowało niektóre jego wyprawy badawcze. Zdjęcie w muzeum przykuło uwagę młodego Voorheesa. „To czarno-białe zdjęcie Earla Morrisa w Canyon de Chelly. W tym niesamowitym krajobrazie wygląda jak Indiana Jones. Pomyślałem: „Wow, chcę nakręcić film o tej osobie”. Potem dowiedziałem się, że był prototypem Indiany Jonesa, a może byłem całkowicie zafascynowany.
Lucas i Spielberg stwierdzili, że rola Indiany Jonesa opiera się na gatunku powszechnie spotykanym w serialach filmowych z lat 30. XX wieku – tym, co Lucas nazwał „szczęśliwym żołnierzem w skórzanej kurtce i tego rodzaju kapeluszu”, a nie na jakiejkolwiek postaci historycznej. Jednak w innych wypowiedziach przyznali, że częściowo inspirowali się dwoma prawdziwymi modelami: skromnym, pijącym szampana archeologiem Sylvanusem Morleyem nadzorującym Meksyk. Badania wielkiej grupy świątynnej Majów Chichén Itzá oraz dyrektorem wykopalisk Molly, Earlem Morrisem , ubrany w fedorę i brązową skórzaną kurtkę, połączył surowego ducha przygody i rygorystyczną wiedzę Combine.
Chęć nakręcenia filmu o Earlu Morrisie towarzyszyła Voorheesowi przez całą szkołę średnią i Uniwersytet Georgetown, gdzie studiował historię i filologię klasyczną, oraz Graduate School of Film na Uniwersytecie Południowej Kalifornii. Pierwszy film fabularny „First Line” wydany przez Netflix w 2016 roku był adaptacją batalii sądowej Elgina Marblesa, który poważnie zajął się tematem Earla Morrisa.
Kluczowe teksty Voorhees szybko stały się dwiema książkami napisanymi przez Ann Morris: „Excavating in the Yucatan Peninsula” (1931), która opisuje czas jej i Earla w Chichén Itzá (Chichén Itzá). Czas minął, oraz „Digging in the Southwest” (1933). ), opowiada o swoich przeżyciach w Czterech Zakątkach, a zwłaszcza w Kanionie del Muerto. Wśród tych żywych dzieł autobiograficznych – ponieważ wydawcy nie akceptują, że kobiety mogą pisać książki o archeologii dla dorosłych, więc sprzedaje się je starszym dzieciom – Morris definiuje ten zawód jako „wysłanie na ziemię”. Wyprawa ratunkowa w odległe miejsce w celu przywrócenia rozrzucone strony autobiografii.” Po skoncentrowaniu się na pisaniu Voorhees zdecydowała się skupić na Ann. „To był jej głos w tych książkach. Zacząłem pisać scenariusz.”
Ten głos ma charakter informacyjny i autorytatywny, ale także żywy i pełen humoru. O swoim zamiłowaniu do krajobrazu odległego kanionu napisała podczas wykopalisk w południowo-zachodniej części kraju: „Przyznaję, że jestem jedną z niezliczonych ofiar ostrej hipnozy w południowo-zachodniej części kanionu – jest to choroba przewlekła, śmiertelna i nieuleczalna”.
W „Wykopaliskach na Jukatanie” opisała trzy „absolutnie niezbędne narzędzia” archeologów, czyli łopatę, ludzkie oko i wyobraźnię – to narzędzia najważniejsze i te, które najłatwiej nadużyć. . „Należy uważnie kontrolować dostępne fakty, zachowując jednocześnie wystarczającą płynność, aby można było zmieniać i dostosowywać się w miarę ujawniania nowych faktów. Musi kierować się rygorystyczną logiką i zdrowym rozsądkiem oraz… Pomiar leku życia przeprowadzany jest pod opieką aptekarza.”
Napisała, że bez wyobraźni relikty wydobyte przez archeologów to „tylko suche kości i różnobarwny pył”. Wyobraźnia pozwoliła im „odbudować mury upadłych miast… Wyobraźcie sobie wielkie drogi handlowe na całym świecie, pełne ciekawskich podróżników, chciwych kupców i żołnierzy, o których teraz zupełnie zapomniano o wielkim zwycięstwie lub porażce”.
Kiedy Voorhees pytał Ann z Uniwersytetu Kolorado w Boulder, często słyszał tę samą odpowiedź – przy tak wielu słowach: dlaczego kogokolwiek miałby obchodzić pijana żona Earla Morrisa? Chociaż Ann w późniejszych latach rzeczywiście stała się poważną alkoholiczką, ta okrutna i lekceważąca kwestia pokazuje również, do jakiego stopnia kariera Ann Morris została zapomniana, zignorowana, a nawet zatarta.
Inga Calvin, profesor antropologii na Uniwersytecie w Kolorado, pisze książkę o Ann Morris, opierając się głównie na jej listach. „To rzeczywiście znakomita archeolog z wykształceniem uniwersyteckim i przeszkoleniem terenowym we Francji, ale ponieważ jest kobietą, nie jest traktowana poważnie” – stwierdziła. „To młoda, piękna, pełna życia kobieta, która lubi uszczęśliwiać ludzi. To nie pomaga. Popularyzuje archeologię poprzez książki, a to nie pomaga. Poważni archeolodzy akademiccy gardzą popularyzatorami. To dla nich sprawa dziewcząt.
Calvin uważa, że Morris jest „niedoceniany i bardzo niezwykły”. Na początku lat dwudziestych styl ubierania się Ann na polu – chodzenie w bryczesach, legginsach i odzieży męskiej krokami – był radykalny dla kobiet. „W niezwykle odległym miejscu spanie w obozie pełnym mężczyzn machających szpatułką, w tym rdzennych Amerykanów, wygląda tak samo” – powiedziała.
Zdaniem Mary Ann Levine, profesor antropologii we Franklin and Marshall College w Pensylwanii, Morris był „pionierem kolonizującym niezamieszkane miejsca”. Ponieważ instytucjonalna dyskryminacja ze względu na płeć utrudniała ścieżkę badań akademickich, znalazła odpowiednią pracę w parze zawodowej z Earlem, napisała większość jego raportów technicznych, pomogła mu wyjaśnić ustalenia i napisała udane książki. „Zaprezentowała metody i cele archeologii zainteresowanej publiczności, w tym młodym kobietom” – powiedział Levine. „Opowiadając swoją historię, wpisała się w historię amerykańskiej archeologii”.
Kiedy w 1924 roku Ann przybyła do Chichen Itza na Jukatanie, Silvanas Molly powiedziała jej, aby zaopiekowała się jego 6-letnią córką i pełniła rolę gospodyni dla gości. Aby uciec od tych obowiązków i zwiedzić miejsce, znalazła zaniedbaną małą świątynię. Przekonała Molly, żeby pozwoliła jej kopać, i kopała ostrożnie. Kiedy Earl odrestaurował wspaniałą Świątynię Wojowników (800-1050 ne), wybitna malarka Ann kopiowała i studiowała jej malowidła ścienne. Jej badania i ilustracje stanowią ważną część dwutomowej wersji Świątyni Wojowników w Chichen Itza na Jukatanie, opublikowanej przez Instytut Carnegie w 1931 roku. Wraz z Earlem i francuskim malarzem Jeanem Charlotte jest uważana za współautorkę autor.
W południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych Ann i Earl przeprowadzili szeroko zakrojone wykopaliska oraz zapisali i zbadali petroglify w czterech narożnych obszarach. Jej książka na temat tych wysiłków obaliła tradycyjny pogląd Anasaziego. Jak to ujął Voorhees: „Ludzie myślą, że ta część kraju zawsze była zamieszkana przez koczowniczych łowców-zbieraczy. Uważa się, że Anasazi nie mają cywilizacji, miast, kultury ani ośrodków obywatelskich. To, co Ann Morris zrobiła w tej książce. Bardzo dokładnie rozłożyło i określiło wszystkie niezależne okresy 1000-letniej cywilizacji - Twórcy Koszy 1, 2, 3, 4; Pueblo 3, 4 itd.”
Voorhees postrzega ją jako kobietę XXI wieku, która utknęła na początku XX wieku. „W jej życiu była zaniedbywana, traktowana protekcjonalnie, wyśmiewana i celowo utrudniana, ponieważ archeologia to klub dla chłopców” – powiedział. „Klasycznym przykładem są jej książki. Są wyraźnie napisane dla dorosłych z wyższym wykształceniem, ale muszą być publikowane jako książki dla dzieci.
Voorhees poprosił Toma Feltona (najbardziej znanego z roli Draco Malfoya w filmach o Harrym Potterze), aby zagrał Earla Morrisa. Producentka filmowa Ann Morris (Ann Morris) gra Abigail Lawrie, 24-letnią urodzoną w Szkocji aktorkę, która słynie z brytyjskiego dramatu kryminalnego „Tin Star”, a młodzi archeolodzy mają uderzające podobieństwo fizyczne. „To tak, jakbyśmy reinkarnowali Ann” – powiedział Voorhees. „To niesamowite, kiedy ją spotykasz”.
Trzeciego dnia pracy nad kanionem Voorhees i jego personel przybyli do miejsca, w którym Ann poślizgnęła się i prawie umarła podczas wspinaczki na skałę, gdzie ona i Earle dokonali kilku z najbardziej znaczących odkryć – jako pionierska archeologia. Dom wszedł do jaskini zwanej Holokaustem, wysoko w pobliżu krawędzi kanionu, niewidoczne od dołu.
W XVIII i XIX wieku w Nowym Meksyku doszło do częstych brutalnych ataków, kontrataków i wojen między Navajo a Hiszpanami. W 1805 roku hiszpańscy żołnierze wjechali do kanionu, aby pomścić niedawną inwazję Navajo. W jaskini ukrywa się około 25 Navajo – osób starszych, kobiet i dzieci. Gdyby nie starsza kobieta, która zaczęła dokuczać żołnierzom, mówiąc, że to „ludzie, którzy chodzą bez oczu”, ukrywaliby się.
Hiszpańscy żołnierze nie mogli strzelić bezpośrednio do celu, ale ich kule odbiły się od ściany jaskini, raniąc lub zabijając większość znajdujących się w środku osób. Następnie żołnierze weszli do jaskini, zabili rannych i ukradli ich dobytek. Prawie 120 lat później Ann i Earl Morris weszli do jaskini i znaleźli białawe szkielety, kule, które zabiły Navajo, oraz wgłębienia na całej tylnej ścianie. Masakra nadała Kanionowi Śmierci złą nazwę. (Geolog z Instytutu Smithsona James Stevenson poprowadził tu wyprawę w 1882 roku i nazwał kanion.)
Taft Blackhorse powiedział: „Mamy bardzo silne tabu wobec zmarłych. Nie rozmawiamy o nich. Nie lubimy zostawać tam, gdzie ludzie umierają. Jeśli ktoś umrze, ludzie zwykle opuszczają dom. Dusza zmarłych zrani żywych, więc my, Ludzie, także trzymajmy się z daleka od zabijania jaskiń i mieszkań na klifach. Tabu śmierci Navajo może być jednym z powodów, dla których Canyon of the Dead w zasadzie nie uległ zmianie przed przybyciem Ann i Earla Morrisów. Dosłownie opisała je jako „jedno z najbogatszych stanowisk archeologicznych na świecie”.
Niedaleko Jaskini Holokaustu znajduje się spektakularne i piękne miejsce zwane Jaskinią Mumii: to najbardziej ekscytujący moment, w którym Voorhees pojawia się po raz pierwszy na ekranie. Jest to dwuwarstwowa jaskinia z czerwonego piaskowca erozji wiatrowej. Z boku, 200 stóp nad poziomem gruntu kanionu, znajduje się niesamowita trzypiętrowa wieża z kilkoma sąsiadującymi ze sobą pokojami, wszystkie zbudowane z muru przez lud Anasazi, czyli przodków Pueblo.
W 1923 roku Ann i Earl Morris prowadzili tu wykopaliska i znaleźli dowody tysiącletniej okupacji, w tym wiele zmumifikowanych zwłok z nienaruszonymi włosami i skórą. Prawie każda mumia – mężczyzna, kobieta i dziecko – nosiła muszle i koraliki; podobnie jak orzeł na pogrzebie.
Jednym z zadań Anny jest usuwanie brudu mumii na przestrzeni wieków i usuwanie gniazd myszy z ich jamy brzusznej. Ona wcale nie jest wybredna. Ann i Earl właśnie pobrali się i to jest ich miesiąc miodowy.
W małym domu z cegły Bena Gella w Tucson, pośród bałaganu południowo-zachodniego rękodzieła i staromodnego duńskiego sprzętu audio wysokiej jakości, znajduje się duża liczba listów, pamiętników, zdjęć i pamiątek od jego babci. Wyjął ze swojej sypialni rewolwer, który Morrisowie nosili ze sobą podczas wyprawy. W wieku 15 lat Earl Morris wskazał na mężczyznę, który zamordował jego ojca po kłótni w samochodzie w Farmington w Nowym Meksyku. „Ręce Earla drżały tak bardzo, że ledwo mógł utrzymać pistolet” – powiedział Gale. „Kiedy pociągnął za spust, pistolet nie wypalił, a on uciekł w panice”.
Earle urodził się w Chama w Nowym Meksyku w 1889 roku. Dorastał z ojcem, kierowcą ciężarówki i inżynierem budowlanym, który pracował przy niwelowaniu dróg, budowie tam, a także przy projektach górniczych i kolejowych. W wolnym czasie ojciec i syn poszukiwali reliktów indiańskich; Earle użył skróconego wyboru draftu, aby zdobyć swoją pierwszą pulę w wieku 31/2 lat. Po zamordowaniu jego ojca wykopaliska artefaktów stały się metodą leczenia Earla OCD. W 1908 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Kolorado w Boulder, gdzie uzyskał tytuł magistra psychologii, ale fascynowała go archeologia – nie tylko kopanie garnków i skarbów, ale także wiedza i zrozumienie przeszłości. W 1912 roku odkopał ruiny Majów w Gwatemali. W 1917 roku, w wieku 28 lat, zaczął odkopywać i odnawiać azteckie ruiny przodków Pueblo w Nowym Meksyku dla Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej.
Ann urodziła się w 1900 roku i dorastała w zamożnej rodzinie w Omaha. Jak wspomniała w „Southwest Digging” w wieku 6 lat, przyjaciel rodziny zapytał ją, co chce robić, gdy dorośnie. Jak sama określiła siebie, dostojną i przedwcześnie rozwiniętą, udzieliła wyćwiczonej odpowiedzi, która jest trafną prognozą jej dorosłego życia: „Chcę odkopać zakopany skarb, zwiedzać wśród Indian, malować i nosić Idź do pistoletu a potem idź na studia”.
Gal czytała listy, które Ann napisała do swojej matki w Smith College w Northampton w stanie Massachusetts. „Profesor powiedział, że jest najmądrzejszą dziewczyną w Smith College” – powiedział mi Gale. „Ona jest duszą towarzystwa, bardzo zabawna, może za nią ukryta. W swoich listach wciąż wykorzystuje humor i opowiada matce wszystko, nawet te dni, kiedy nie może wstać. Przygnębiony? Kac? Może oba. Tak, naprawdę nie wiemy.”
Ann fascynuje się wczesnymi ludźmi, historią starożytną i społeczeństwem rdzennych Amerykanów przed podbojem Europy. Poskarżyła się swojemu profesorowi historii, że wszystkie zajęcia rozpoczęły się zbyt późno i że powstała cywilizacja i rząd. „Dopiero profesor, który mnie nękał, ze znużeniem skomentował, że wolę archeologię niż historię, ten świt jeszcze się nie zaczął” – napisała. Po ukończeniu Smith College w 1922 roku popłynęła bezpośrednio do Francji, aby dołączyć do Amerykańskiej Akademii Archeologii Prehistorycznej, gdzie przeszła szkolenie w zakresie wykopalisk terenowych.
Chociaż poznała już wcześniej Earla Morrisa w Shiprock w Nowym Meksyku – odwiedzała kuzyna – chronologiczny porządek zalotów był niejasny. Wygląda jednak na to, że Earl wysłał list do Ann, gdy studiował we Francji, prosząc ją o rękę. „Był nią całkowicie zafascynowany” – powiedział Gale. „Poślubiła swojego bohatera. Jest to dla niej także sposób na zostanie archeologiem i wejście do branży”. W liście do rodziny z 1921 roku napisała, że gdyby była mężczyzną, Earl chętnie zaproponowałby jej pracę przy wykopaliskach, jednak jego sponsor nigdy nie pozwoliłby kobiecie piastować tego stanowiska. Napisała: „Nie trzeba dodawać, że od częstego zgrzytania mam zmarszczki na zębach”.
Ślub odbył się w Gallup w Nowym Meksyku w 1923 roku. Następnie, po miesiącu miodowym wykopaliskach w Jaskini Mumii, popłynęli łodzią na Jukatan, gdzie Instytut Carnegie zatrudnił hrabiego do odkopania i odbudowy Świątyni Wojownika w Chichen Itza. Na stole w kuchni Gail umieściła zdjęcia swoich dziadków w ruinach Majów – Ann w niechlujnym kapeluszu i białej koszuli kopiuje murale; hrabia zawiesza betoniarkę na wale napędowym ciężarówki; i jest w małej świątyni Xtoloc Cenote. Tam „zdobyła ostrogi” jako koparka – napisała w wykopaliskach na Jukatanie.
Przez resztę lat dwudziestych rodzina Morrisów prowadziła koczowniczy tryb życia, dzieląc swój czas między Jukatan i południowo-zachodnie Stany Zjednoczone. Z wyrazu twarzy i mowy ciała pokazanych na zdjęciach Ann, a także żywej i podnoszącej na duchu prozy jej książek, listów i pamiętników jasno widać, że przeżywa ona wielką fizyczną i intelektualną przygodę z mężczyzną, którego podziwia. Według Ingi Calvin Ann pije alkohol – co nie jest niczym niezwykłym dla archeologa terenowego – ale nadal pracuje i cieszy się życiem.
Potem, w którymś momencie lat trzydziestych, ta mądra i energiczna kobieta została pustelnikiem. „To główna tajemnica jej życia, a moja rodzina o tym nie mówiła” – powiedział Gale. „Kiedy pytałem mamę o Ann, zgodnie z prawdą odpowiadała: «Ona jest alkoholiczką», a potem zmieniała temat. Nie przeczę, że Ann jest alkoholiczką – musi nią być – ale myślę, że to wyjaśnienie jest zbyt uproszczone. NS.”
Gale chciał wiedzieć, czy osiedlenie się i poród w Boulder w Kolorado (jego matka Elizabeth Ann urodziła się w 1932 r., a Sarah Lane w 1933 r.) były trudnym okresem przejściowym po pełnych przygód latach spędzonych na czele archeologii. Inga Calvin stwierdziła bez ogródek: „To jest piekło. Ann i jej dzieci boją się jej. Istnieją jednak również historie o Ann organizującej bal przebierańców dla dzieci w domu Bouldera.
Kiedy miała 40 lat, rzadko wychodziła z pokoju na piętrze. Według jednej z rodzin dwa razy w roku schodziła na dół, aby odwiedzić swoje dzieci, a jej pokój był surowo wzbroniony. W pomieszczeniu znajdowały się strzykawki i palniki Bunsena, co kazało części rodziny domyślić się, że zażywała morfinę lub heroinę. Gail nie sądziła, żeby to była prawda. Ann ma cukrzycę i wstrzykuje insulinę. Powiedział, że być może palnik Bunsena służy do podgrzewania kawy lub herbaty.
„Myślę, że jest to splot wielu czynników” – stwierdził. „Jest pijana, ma cukrzycę, ma ciężki artretyzm i prawie na pewno cierpi na depresję”. Pod koniec życia Earl napisał list do ojca Ann o tym, co zrobił lekarz. X Badanie światłem ujawniło białe guzki, „jak ogon komety oplatający jej kręgosłup”. Gale założył, że guzek to guz i ból jest silny.
Coerte Voorhees chciał nakręcić wszystkie sceny w Kanionie Chelly i Kanionie del Muerto w prawdziwych lokalizacjach w Arizonie, ale ze względów finansowych większość scen musiał nakręcić gdzie indziej. Stan Nowy Meksyk, w którym pracuje on i jego zespół, zapewnia hojne zachęty podatkowe na produkcję filmową w tym stanie, natomiast Arizona nie zapewnia żadnych zachęt.
Oznacza to, że zastępstwo pomnika narodowego Canyon Decelli musi zostać znalezione w Nowym Meksyku. Po szeroko zakrojonym rekonesansie zdecydował się strzelać w Red Rock Park na obrzeżach Gallup. Skala krajobrazu jest znacznie mniejsza, ale jest on zbudowany z tego samego czerwonego piaskowca, który wiatr wyerodował do podobnego kształtu i wbrew powszechnemu przekonaniu kamera potrafi kłamać.
W Hongyan załoga pracowała z niechętnymi do współpracy końmi w wietrze i deszczu do późnej nocy, a wiatr zamieniał się w ukośny śnieg. Jest południe, płatki śniegu wciąż szaleją na wysokiej pustyni, a Laurie – naprawdę żywy obraz Ann Morris – ćwiczy ją z tekstami Tafta Blackhorse’a i jego syna Sheldona Navajo.
Czas publikacji: 9 września 2021 r